Handleiding intructeur-trainer opfriscursus basis instructeurs cursus (P)BLS
Inleiding
Sinds augustus 2022 bestaat deze handleiding voor de BIC opfriscursus. Het lesprogramma wat in deze handleiding is opgenomen hebben de meeste BLS en PBLS instructeurs dus inmiddels doorlopen. Met de terugkoppeling die de Nederlandse Reanimatie Raad (NRR) van de instructeur trainers heeft ontvangen op het vorige lesprogramma is daarom een nieuw lesprogramma opgesteld voor de komende 2 jaar.
In dit nieuwe lesprogramma ligt de nadruk iets meer op scenario opbouw en het herziende scenarioboek en iets minder specifiek op de Learning Conversation zoals de afgelopen 2 jaar het geval was. Daarnaast is in het lesprogramma ook wat ruimte opgenomen voor het nieuwe ‘Kwaliteitskader first responders reanimatiezorg’.
Instructeur trainers kunnen nog altijd hun eigen draai geven aan het programma, maar de te behandelen onderwerpen en leerdoelen voor de cursus liggen duidelijker vast.
Voor instructeur trainers die dat willen gebruiken, is een voorbeeld lesprogramma toegevoegd.
Competenties instructeurs na de opfriscursus instructeurs (P)BLS
In principe mag je van een instructeur (P)BLS verwachten dat hij/zij na de opfriscursus alle competenties weer optimaal beheerst die hij na de Basis Instructeurs Cursus (BIC) ook zou moeten beheersen.
De volgende vaardigheden maken onderdeel uit van de BIC.
De instructeur kan aan het einde van de cursus:
- Een BLS en/of PBLS demonstratie geven, inclusief het gebruik van de AED volgens de actuele richtlijnen reanimatie in Nederland.
- Korte presentaties geven met de actuele presentaties van de basiscursus BLS en/of PBLS en de opfriscursus BLS en/of PBLS.
- Een lesplan voor een opfriscursus BLS opstellen.
- Cursisten begeleiden tijdens het draaien van een scenario (uit het scenarioboek) volgens de principes van voorbereiding, introductie, uitvoering en afsluiting.
De instructeur beheerst de coachingsvaardigheden voor formatief handelen, gebruik makend van de 4-stappen instructietechniek, mastery-learning, en effectieve feedbackmethodiek (directe feedback, Pendleton en Learning Conversation).
Leerdoelen opfriscursus instructeurs (P)BLS
(Periode januari 2025 – zomer 2026)
De opfriscursus voor instructeurs is beperkt in tijd. Het is daarom onmogelijk alle vaardigheden uit de BIC wederom aan bod te laten komen. Daarnaast moeten we ons realiseren dat van instructeurs die nu worden opgeleid andere vaardigheden verwacht worden dan van instructeurs die voor 2020 zijn opgeleid. Dit heeft te maken met de introductie van de nieuwe opfriscursus voor (P)BLS hulpverleners. Instructeurs die voor 2020 zijn opgeleid, moeten dus nieuwe vaardigheden aangeleerd krijgen. Daarom is voor de genoemde periode een selectie van onderwerpen gemaakt die in de ogen van de Nederlandse Reanimatie Raad, op dit moment het meest relevant zijn. Het zijn ook onderwerpen die op dit moment het meeste bijdragen aan verbetering van met name de opfriscursussen.
De volgende leerdoelen zijn voor de komende periode gedefinieerd.
De instructeur (P)BLS kan aan het einde van de cursus:
- Een (P)BLS demonstratie geven, inclusief het gebruik van de AED volgens de actuele richtlijnen reanimatie in Nederland.
- Korte presentaties geven met de actuele presentaties van de basiscursus (P)BLS en de opfriscursus (P)BLS.
- De principes van mastery learning uitleggen en toepassen, zoals die noodzakelijk zijn voor de basiscursus en opfriscursus (P)BLS.
- Cursisten een vaardigheid aanleren door middel van het 4 stappenplan.
- Een lesplan voor een opfriscursus (P)BLS opstellen op basis van de standaard modules uit de instructeurshandleiding.
- Cursisten begeleiden tijdens het draaien van een scenario (uit het scenarioboek) volgens de principes van voorbereiding, uitvoering en afsluiting.
- De volgende feedback methoden op de juiste wijze en op het juiste moment toepassen en demonstreren: Pendelton en Learning Conversation.
De opfriscursus instructeurs (P)BLS
Doel van de cursus
- Opfrissen en actualiseren van kennis over de meest recente richtlijnen reanimatie.
- Opfrissen van (P)BLS vaardigheden.
- Opfrissen dan wel opnieuw aanleren van vaardigheden noodzakelijk voor het geven van de (P)BLS basiscursus.
- Opfrissen dan wel opnieuw aanleren van vaardigheden noodzakelijk voor het geven van opfriscursus (P)BLS.
- Reflecteren op ervaringen uit cursussen sinds de vorige scholing.
- Overdragen van NRR actualiteiten.
Doelgroep
Instructeurs BLS en PBLS. De achtergrond van de instructeurs kan sterk verschillen van artsen en verpleegkundige tot instructeurs met een BHV achtergrond. Houdt daar rekening mee bij het opstellen van het lesprogramma.
Opzet cursus
In deze instructeurshandleiding zijn de leerdoelen en belangrijkste elementen beschreven die in de opfriscursus voor instructeurs aan bod moeten komen. Bij de verschillende elementen is ook toegelicht wat aan bod moet komen, welke vaardigheden beoefend moeten worden en welke cursusmiddelen eventueel gebruikt kunnen of moeten worden.
Op welke wijze het cursuscentrum daar in samenspraak met de instructeur trainer invulling aan geeft blijft vrij. Er mag dus met de invulling en volgorde van het programma gespeeld worden. Dit is bijvoorbeeld mede afhankelijk of er sprake is van alleen instructeurs BLS of dat ook instructeurs PBLS aan de opfriscursus deelnemen.
Als ondersteuning is wel een voorbeeld lesprogramma opgenomen (bijlage 1). Maar hier mag de instructeur trainer binnen de gestelde kaders mee spelen.
Cursusduur
Er geldt geen maximale duur, wel een minimale duur van de cursus. Uitgaande van een opfriscursus met zowel instructeurs BLS als instructeurs PBLS en 6 cursisten kan je uitgaan van de volgende verdeling:
Minimaal 6 uur voor:
Algemene didactische vaardigheden, BLS vaardigheden en richtlijnen en BLS cursusmaterialen. De cursus zal uiteraard iets korter uitvallen als maar 4 cursisten proeflessen hoeven te geven.
2 – 3 uur voor:
Aanvullingen van PBLS vaardigheden en richtlijnen en PBLS cursusmaterialen.
Afhankelijk van de samenstelling van de groep kan ervoor gekozen worden het beoefenen van algemene didactische vaardigheden te koppelen aan BLS of PBLS. Op die manier kan ook met de exacte invulling van het lesplan gespeeld worden. Als er alleen instructeurs PBLS in de groep zitten vervallen uiteraard de BLS vaardigheden en komen daarvoor in de plaats de PBLS vaardigheden.
Hulpmiddelen tijdens de cursus
Gebruikelijk is dat er per 3 cursisten 1 oefenpop en 1 AED-trainer beschikbaar zijn. Het is daarbij niet verplicht, maar wel zeer gewenst om oefenpoppen te gebruiken die diepte, frequentie en dergelijke kunnen registreren. Het gebruik van deze extra feedback kan stimulerend werken ten aanzien van het leerproces en effectief bijdragen aan formatief handelen. Daarnaast is het uiteraard belangrijk dat alle materialen die voor de scenario’s noodzakelijk zijn voorhanden zijn.
Er zijn instructeur trainers die cursisten hun eigen materialen mee laten nemen. Het wordt dan voor de instructeur trainer meteen duidelijk met wat voor materialen de instructeurs werken en in welke staat deze materialen verkeren.
Certificering
In de opfriscursus is, net als in de BIC, geen eindtoets opgenomen. De nadruk ligt op formatief handelen. De instructeur trainer moet tijdens de cursus continu de voortgang van de beheersing van de vaardigheden van alle cursisten beoordelen. En deze waar nodig op een positieve wijze naar een hoger niveau brengen. Wanneer de instructeur aan het einde van opfriscursus niet het gewenste niveau heeft behaald, dan kan het certificaat niet vernieuwd worden en moet dit in CoSy ook als zodanig geregistreerd worden. Instructeurs moeten na de opfriscursus tenminste hetzelfde niveau halen als aan het einde van de instructeurscursus verwacht wordt. Zie hiervoor de handleiding van de instructeurs opleiding. Zie het cursusreglement voor de voorwaarden om te herkansen.
Cursusreglement
In deze instructeurshandleiding staat alle inhoudelijke informatie die nodig is om de cursus te kunnen verzorgen. De cursus moet echter ook aan een aantal randvoorwaarden voldoen om voor certificering door de Nederlandse Reanimatie Raad in aanmerking te komen. Denk hierbij aan zaken als waar moet het cursuscentrum aan voldoen die de cursus organiseert en aan hoeveel cursisten mag een instructeur tegelijk cursus geven. Al deze informatie is te vinden in het cursusreglement BIC.
Elementen uit de opfriscursus
Op basis van de geformuleerde leerdoelen voor de periode januari 2025 – zomer 2026 kunnen elementen voor het lesplan worden bepaald. Op welke manier exact invulling wordt gegeven aan deze elementen is aan de instructeur trainer. Uitgangspunt blijft de verplichte leerdoelen die zijn geformuleerd.
Welkom en kennismaking
Wat gaan we doen en wat wil je leren?
Tijdens de kennismaking en het welkomstwoord worden de lesdoelen van de dag besproken en wordt het programma toegelicht. Ook is er dan ruimte voor de cursisten om hun eigen leerbehoefte aan te geven.
BLS vaardigheden en 4 stappenmethode (peer-to-peer)
De groep wordt opgesplitst in 2 groepen van 3 cursisten (bij een volle groep van 6 cursisten).
Groep 1: BLS vaardigheden
De ene groep start met de BLS vaardigheden, waarbij de collega cursisten door middel van een checklist (bijlage 7) observeren of de vaardigheden correct worden uitgevoerd. Hierbij hanteren we – naast de juiste volgorde – een score van minimaal 90%:
- ≥90% van de borstcompressies moeten de juiste diepte bereiken.
- ≥90% van de borstcompressies moet de borstkas volledig omhoog komen.
- ≥90% van de borstcompressies moeten de juiste snelheid hebben.
Na afloop van de BLS vaardigheid geven de observerende cursisten door middel van de Pendleton methode feedback aan de cursist die de BLS vaardigheden heeft uitgevoerd. Zo nodig worden de vaardigheden opnieuw geoefend.
Groep 2: 4 stappenmethode
De andere groep gaat in drietallen oefenen met het 4 stappenplan.
- Cursist 1: Is de instructeur en leert de cursisten een vaardigheid aan met behulp van het 4 stappenplan.
- Cursist 2: Speelt de cursist. Hij krijgt dus de vaardigheid aangeleerd van cursist 1.
- Cursist 3: Beoordeelt het 4 stappenplan met behulp van bijlage 2.
Na 10 minuten schuiven de rollen door. Vaardigheden die bij deze oefening gebruikt kunnen worden zijn:
- Pocketmask
- Vervangen van de longen van een reanimatiepop
- Plaatsen van de elektroden van een AED op een reanimatiepop
De instructeur trainer heeft de taak om beide groepjes te observeren, deze te coachen en te voorzien van feedback. Na 30 minuten worden de groepjes gewisseld. De BLS vaardigheden van alle cursisten moeten getoetst worden met in het achterhoofd stap 1 van het 4 stappenplan. Een realtime demo zonder toelichting.
BLS cursusmaterialen
Doorloop met de cursisten de huidige instructeurshandleidingen en het scenarioboek. Geef hierbij aan dat dit dynamische documenten zijn en regelmatig een update krijgen. Vraag aan de cursisten hoe hun ervaringen zijn en welke onduidelijkheden er zijn.
Voor de BLS cursussen zijn verschillende cursusmaterialen ontwikkeld die alle instructeurs (die hun jaarbijdrage hebben betaald) kunnen downloaden van de website van de Nederlandse Reanimatie Raad (NRR).
- Instructeurshandleiding basiscursus BLS.
- Instructeurshandleiding opfriscursus.
- PowerPoint basiscursus BLS.
- PowerPoint opfriscursus BLS.
- Scenarioboek.
Alleen het benoemen dat de materialen bestaan is onvoldoende. Er zijn nog te veel instructeurs die van het bestaan van de handleidingen en het scenarioboek niets afweten.
Beschikbaar materiaal:
Youtube NRR kanaal: Webinar lesopzet basiscursus
Youtube NRR kanaal: Webinar lesopzet opfriscursus
Website NRR: Cursusmaterialen BLS, PBLS en BIC
Scenario theorie en demo
Geef een korte presentatie van ongeveer 15 minuten over het begeleiden van scenario’s. Dit betreft de PowerPoint Lesgeven aan volwassenen deel 3. Geef bij de cursisten aan dat ze later op de cursusdag ook zelf een scenario gaan draaien. Sluit deze sessie af met een voorbeeld demonstratie van een scenario uit het scenarioboek, waarbij de instructeur trainer de rol van instructeur pakt. Probeer hierbij letterlijk de structuur te laten zien uit bijlage 3.
De Learning Conversation maakt onderdeel uit van het begeleiden van een scenario. Er mag uiteraard aandacht aan worden gegeven, maar de nadruk ligt in deze opfriscursus meer op het gestructureerd begeleiden van een scenario.
Beschikbaar materiaal:
Youtube NRR kanaal: Webinar lesopzet basiscursus
Youtube NRR kanaal: Webinar lesopzet opfriscursus
Website NRR: Cursusmaterialen BLS, BLS en BIC
PowerPoint uit de BIC: https://we.tl/t-zZdCBJTam0
Proeflessen scenario’s
Na de uitleg en de demo’s gaan de cursisten zelf aan de slag met scenario’s uit het scenarioboek. Alle cursisten begeleiden een scenario. Er is 20 minuten per cursist beschikbaar.
- 3 minuten voorbereiden
- 8 minuten begeleiden scenario
- 4 minuten nabespreken scenario (door middel van Learning Conversation)
- 5 minuten nabespreken onder begeleiding instructeur trainer met nadruk op scenario begeleiden
Kwaliteitskader first responders in de reanimatiezorg
Eind 2024 is het nieuwe ‘Kwaliteitskader first responders reanimatiezorg’ geïntroduceerd wat het belang van de samenwerking van first responders beschrijft en benadrukt. Het is aan instructeurs om dit uit te dragen aan alle doelgroepen waaraan ze cursus geven. Het is aan de instructeur trainers om dat belang te benadrukken. Meer informatie over het ‘Kwaliteitskader first responders reanimatiezorg’ is te vinden via onderstaande link. Wijs instructeurs ook op het webinar over dit onderwerp.
NRR actualiteiten
De 2-jaarlijkse opfriscursus voor instructeurs is een goed moment om instructeurs weer even te wijzen op wat de ontwikkelingen zijn in het veld. Zijn er nieuwe richtlijnen en leidraden? Zijn er ontwikkelingen op educatiegebied en dergelijke? Maar het is ook aan instructeurs om daar zelf actief mee bezig te zijn. Ze zijn immers NRR instructeur. Zij horen dus op de hoogte te zijn van wat er speelt. Wijs instructeurs dus op kanalen waar ze regelmatig nieuwe en actuele informatie kunnen vinden. Laat ze zich aanmelden voor relevante nieuwsbrieven zoals die van de NRR en abonneren om social media kanalen.
PBLS vaardigheden (verplicht voor PBLS instructeurs)
De PBLS vaardigheden van alle deelnemers moeten getoetst worden. Hoe dit wordt vormgegeven is aan de instructeur trainer om te bepalen. Het mag in groepjes waarbij de cursisten elkaar feedback geven. Het mag op andere manieren. Als de instructeur trainer zich maar overtuigt van het feit dat de vaardigheden worden beheerst. Dit mag niet worden overgelaten aan andere cursisten van de groep. Vooral de TDOT verdient de nodige aandacht, net als het moment van alarmeren.
PBLS cursusmaterialen (verplicht voor PBLS instructeurs)
Voor de PBLS cursussen zijn verschillende cursusmaterialen ontwikkeld die alle instructeurs (die hun jaarbijdrage hebben betaald) kunnen downloaden van de website van de NRR.
- Instructeurshandleiding basiscursus PBLS
- Instructeurshandleiding Opfriscursus PBLS
- PowerPoint basiscursus PBLS
- PowerPoint Opfriscursus PBLS
- Scenarioboek (is zelfde boek als BLS scenarioboek)
Beschikbaar materiaal:
Website NRR: Cursusmaterialen BLS, PBLS en BIC
Eigen leerbehoefte
Dit onderdeel is uiteraard volledig afhankelijk van de leerbehoefte die de cursisten aan het begin van de cursus hebben aangegeven en volledig ter invulling van de instructeur trainer. Let erop dat in het geval van verdieping voor instructeurs duidelijk is wat wel en niet voor de hulpverleners (cursisten van de (P)BLS basis- of opfriscursus) is bedoeld.
Vrije ruimte
Uiteraard kunnen instructeur trainers ook eigen elementen aan de cursus toevoegen. Dit mag echter niet ten koste gaan van andere verplichte elementen die hierboven zijn beschreven. Let erop dat in het geval van verdieping voor instructeurs duidelijk is wat wel en niet voor de hulpverleners (cursisten van de (P)BLS basis- of opfriscursus) is bedoeld.
