Handleiding voor instructeur-trainer basiscursus (P)BLS
Inleiding
In 2021 zijn de basiscursussen BLS en PBLS en de opfriscursussen BLS en PBLS grondig herzien. Vooral de nieuwe opfriscursussen vragen vaardigheden van instructeurs die in de oude instructeurs opleiding niet waren opgenomen, waaronder het begeleiden van scenario’s en het geven van feedback door de Learning Conversation.
Daarnaast bestaat al langer de vraag of de instroomeisen, zoals die gelden voor de instructeurs opleiding, nog wel noodzakelijk zijn. Daarom is de afgelopen jaren gewerkt aan een nieuwe instructeurs opleiding, de BIC (Basis Instructeurs Cursus). Deze instructeurshandleiding is een uitwerking van het lesprogramma van de nieuwe instructeurs cursus.
De cursus is nog niet helemaal uitgekristalliseerd. We horen graag jullie ervaringen om de cursussen de komende jaren verder te kunnen perfectioneren. Tijdens de publicatie van de eerste versie van deze handleiding was de instroomeis voor cursisten van deze cursus nog niet komen te vervallen, dat is tijdens de update van deze handleiding inmiddels wel het geval.
Competenties instructeurs (P)BLS na de Basis Instructeurs Cursus (BIC)
Na het volgen van de Basis Instructeurs Cursus (BIC) moet een (P)BLS instructeur de volgende competenties beheersen.
De instructeur kan aan het einde van de cursus:
- Een BLS en/of PBLS demonstratie geven, inclusief het gebruik van de AED volgens de actuele richtlijnen reanimatie in Nederland.
- Korte presentaties geven met de actuele presentaties van de basiscursus BLS en/of PBLS en de opfriscursus BLS en/of PBLS.
- Een lesplan voor een opfriscursus opstellen.
- Cursisten begeleiden tijdens het draaien van een scenario (uit het scenarioboek) volgens de principes van voorbereiding, introductie, uitvoering en afsluiting.
De instructeur beheerst aan het einde van de cursus:
- De coachingsvaardigheden voor formatief handelen, gebruik makend van de
4-stappen instructietechniek, mastery-learning, en effectieve feedbackmethodiek (directe feedback, Pendleton en Learning Conversation).
De instructeur kan aan het einde van de cursus:
- Reflecteren op het eigen handelen als (kandidaat) instructeur
De Basis Instructeurs Cursus (BIC)
Doel van de cursus
Aan het eind van de cursus kan de instructeur zelfstandig een door de Nederlandse Reanimatie Raad (NRR) erkende BLS dan wel PBLS basiscursus en opfriscursus verzorgen.
Doelgroep
Om deel te kunnen nemen aan de Basis Instructeurs Cursus moet de cursist:
1) BLS en/of PBLS vaardig zijn.
2) Een BLS en/of PBLS cursus hebben gevolgd, welke is verzorgd conform het meest actuele NRR lesprogramma en welke geregistreerd is in CoSy.
Cursisten die de Basis Instructeurs Cursus (BIC) willen volgen, moeten vooraf een door de NRR erkende BLS en/of PBLS cursus hebben gevolgd. Dat is om 3 redenen belangrijk:
- Na de BLS en/of PBLS zijn ze vaardig in de basis reanimatie.
- Ze hebben de bijbehorende NRR presentaties gezien.
- Ze hebben het 4 stappenplan gezien.
Hierdoor worden cursisten tijdens de BIC niet voor het eerst geconfronteerd met de presentatie of het 4 stappenplan. Ze kunnen verder werken aan de kennis die ze tijdens de hulpverlener cursus hebben opgedaan.
NRR erkende cursuscentra bieden soms vooraf een BLS en/of PBLS hulpverlener cursus aan cursisten van de BIC aan en geven dan vrijstelling voor de eerste 45 minuten van de BIC (de BLS vaardigheden). Dit is acceptabel, zolang de instructeur trainer die de BIC verzorgt, overtuigd is van de (P)BLS vaardigheden van de cursisten.
De achtergrond van de kandidaten kan sterk variëren. Houd hier rekening mee.
Opzet cursus
Deze instructeurshandleiding beschrijft de competenties en belangrijkste elementen die tijdens de Basis Instructeurs Cursus (BIC) behandeld moeten worden. Voor elk element is uitgelegd wat er aan bod komt, welke vaardigheden beoefend moeten worden en welke cursusmiddelen gebruikt kunnen of moeten worden.
Hoewel het programma van de BIC vastligt, heeft de instructeur trainer de vrijheid om, op basis van de achtergrond van de cursisten, bepaalde onderdelen van de cursus anders in te vullen. Waar deze flexibiliteit mogelijk is, wordt dit bij de toelichting van de verschillende onderdelen vermeld.
De overzichtelijke korte versie van het lesprogramma is opgenomen in bijlage 1.
Tijdens de 1e dag van de cursus ligt de nadruk op de competenties die de instructeur nodig heeft om de basiscursus BLS te kunnen verzorgen. Tijdens de 2e dag van de cursus ligt de nadruk op de competenties die de instructeur nodig heeft om de opfriscursussen BLS te kunnen verzorgen.
Cursusduur
De hele cursus duurt in principe 2 dagen van 8 uur. Tussen de 2 dagen zit een periode van ongeveer 6 weken (met een minimum van 2 weken) waarin de cursisten voldoende tijd moeten hebben om hun eerste BLS basiscursus onder begeleiding te geven. Bij de cursusduur van 8 uur is uitgegaan van 6 cursisten. Sommige elementen van de cursus zullen minder tijd kosten als er minder cursisten in de cursus zitten. De benodigde tijd zal dan ook iets korter kunnen zijn.
Hulpmiddelen tijdens de cursus
Gebruikelijk is dat er per 3 cursisten 1 oefenpop en 1 AED-trainer beschikbaar zijn. Daarnaast is het belangrijk dat alle materialen die voor de scenario’s noodzakelijk zijn beschikbaar zijn.
Het is daarbij niet verplicht, maar voor een instructeurscursus wel zeer gewenst om oefenpoppen te gebruiken die diepte, frequentie en dergelijke kunnen registreren. Het gebruik van deze extra feedback kan stimulerend werken ten aanzien van het leerproces en effectief bijdragen aan formatief handelen.
Er zijn instructeur trainers die cursisten hun eigen materialen mee laten nemen. Het wordt dan voor de instructeur trainer meteen duidelijk met wat voor materialen de instructeurs werken en in welke staat deze materialen verkeren.
Ter optimalisering van het leerrendement is voor elke deelnemer een individueel logboek beschikbaar met ruimte voor reflectie en feedback.
Andere documenten
De instructeurshandleidingen, het scenarioboek en de PowerPoint die horen bij de verschillende BLS en PBLS cursussen zijn een belangrijk bron van informatie voor de instructeurs. Integreer deze documenten in de opleiding en benoem ze regelmatig.
Stages
De BIC beslaat 2 dagen met tussen de 1e en 2e dag een periode van ongeveer 6 weken (minimaal 2 weken). Tussen de 1e en 2e lesdag moet de cursist een BLS basiscursus onder begeleiding gegeven hebben. Na de 2e lesdag moet de instructeur een BLS opfriscursus onder begeleiding verzorgen. De 2 stages moeten wel onder begeleiding van 2 verschillende instructeurs worden gegeven en de cursussen moeten beide volledig geregistreerd worden in CoSy. Als niet aan deze voorwaarden is voldaan wordt de status kandidaat instructeur niet automatisch omgezet naar instructeur.
Toetsing en Certificering
In de BIC is geen eindtoets opgenomen. De nadruk ligt op formatief handelen. De instructeur trainer moet tijdens de cursus continu de voortgang van de beheersing en de competenties van alle cursisten beoordelen. En waar nodig op een positieve wijze naar een hoger niveau brengen. Wanneer de cursist aan het einde van de BIC niet het gewenste niveau heeft behaald, kan het certificaat niet worden verstrekt. Dit moet ook in CoSy geregistreerd worden.
Een cursist is instructeur als hij/zij de BIC van 2 dagen heeft doorlopen, de doelstelling heeft behaald en de 2 stages als kandidaat instructeur voldoende heeft afgerond.
BIC voor de PBLS
In deze handleiding is uitgegaan van een BIC voor instructeurs BLS. Hetzelfde programma kan ook gebruikt worden voor instructeurs PBLS. Als het in het programma gaat over BLS vaardigheden moeten PBLS vaardigheden beoefend worden.
Voor instructeurs BLS die ook PBLS instructeur willen worden (en eventueel vice versa) is in bijlage 2 een apart programma opgenomen. Dit programma van 120 minuten mag direct aansluitend op de BIC gegeven worden dan wel op een apart moment zoals bijvoorbeeld tijdens een BIC opfriscursus. Uiteraard kunnen welkom, kennismaking en afsluiting weggelaten worden als het aansluitend gegeven wordt. Het reguliere BIC programma mag niet gecomprimeerd worden. PBLS vaardigheden mogen wel op een ander moment geoptimaliseerd worden zoals ook beschreven in de paragraaf doelgroep.
Cursusreglement
In deze instructeurshandleiding staat alle inhoudelijke informatie die nodig is om de cursus te kunnen verzorgen. De cursus moet echter ook aan een aantal randvoorwaarden voldoen om voor certificering door de Nederlandse Reanimatie Raad in aanmerking te komen. Denk hierbij aan zaken als waar moet het cursuscentrum aan voldoen die de cursus organiseert en aan hoeveel cursisten mag een instructeur tegelijk cursus geven. Al deze informatie is te vinden in het cursusreglement BIC.
Elementen uit de Basis Instructeurs Cursus, dag 1
In bijlage 1 is in grote lijnen het lesprogramma van de BIC terug te vinden. Een uitwerking van de verschillende onderdelen van het programma vind je hieronder terug.
Welkom, kennismaking en logboeken
Hoe welkom en kennismaking vorm te geven is volledig aan de instructeur trainer. Wel moet het logboek uitgedeeld en uitgelegd worden.
BLS-vaardigheidstoets
De BLS vaardigheden van alle cursisten moeten getoetst worden aan de hand van de checklist BLS vaardigheden, bijlage 10. De instructeur trainer moet zich steeds in het achterhoofd houden aan stap 1 van het 4 stappenplan. Een realtime demo zonder toelichting.
Hoe dit toetsen exact wordt vormgegeven is aan de instructeur trainer. Het mag in groepjes waarbij de cursisten elkaar feedback geven. Het mag op andere manieren. Als de instructeur trainer zich maar overtuigt van het feit dat de vaardigheden worden beheerst. Dit mag niet worden overgelaten aan andere cursisten van de groep. Cursisten die hun vaardigheden niet op voldoende niveau hebben, moeten deze gedurende de dag op het juiste niveau krijgen. Als aan het einde van de dag de vaardigheden niet op het juiste niveau zijn, kunnen zij niet door naar dag 2.
Computer feedback en andere feedback devices mogen gebruikt worden. Het is goed de cursisten te wijzen op de voor- en nadelen en beperkingen van deze apparatuur. Voor de uiteindelijk beoordeling van de vaardigheden moet de gebruikte pop beschikken over feedback mogelijkheden.
Dit onderdeel mag achterwege blijven als de cursisten maximaal 2 weken voorafgaand aan de cursus bij het cursuscentrum van de BIC een BLS basiscursus of BLS opfriscursus met goed gevolg hebben afgerond.
Beschikbaar materiaal:
Logboek: BLS beoordelingsformulier.
Presentatie ‘Leren reanimeren’ – Deel 1
Tijdens dit onderdeel bespreekt de instructeur trainer de basisprincipes van leren en goed reanimatieonderwijs. Het 2e deel van de presentatie focust zich op de wijze waarop tijdens reanimatie onderwijs de (complexe) vaardigheden aangeleerd worden. Het gaat dan over de principes van mastery learning en de onderwerpen presenteren, het 4 stappenplan, bijlage 3, en directe feedback.
Beschikbaar materiaal:
PowerPoint: Leren reanimeren – Deel 1.
Vimeo: Voorbeeld presentatie : Leren reanimeren – Deel 1.
Uitleg lesopbouw BLS basiscursus
De instructeur trainer neemt tijdens dit onderdeel de cursisten mee in het lesplan van de basiscursus BLS. Hoe ziet het programma van de basiscursus eruit en waarom is het zo opgebouwd. De basisprincipes uit de voorgaande presentatie bieden daarvoor een goed uitgangspunt.
Beschikbaar materiaal:
Youtube NRR kanaal: Webinar lesopzet basiscursus
Instructeurshandleiding voor de BLS basiscursus en de PowerPoint voor de BLS basiscursus.
Demo: 4 stappenplan
Het 4 stappenplan, bijlage 3, is de belangrijkste werkvorm in het 1e deel van de BLS basiscursus. Tijdens dit onderdeel geeft de instructeur trainer een demonstratie van het 4 stappenplan voor de vaardigheid BLS zonder AED. De instructeurs in opleiding fungeren als cursisten en de instructeur trainer geeft een demonstratie van het 4 stappenplan met daaraan voorafgaand het bijbehorende stukje van de presentatie.
Ter ondersteuning kan gebruik gemaakt worden van het 1e deel van de BLS basiscursus waarin het 4 stappenplan wordt ingezet.
Oefenen met het 4 stappenplan
Tijdens dit onderdeel gaan de cursisten in drietallen zelf oefenen met het 4 stappenplan. Daarvoor zijn 3 x 10 minuten beschikbaar. Dit hoeft niet per definitie een BLS georiënteerd onderwerp te zijn. Geschikte onderwerpen zijn bijvoorbeeld ook: Het verplaatsen van een bekertje water, een duplotrein in elkaar zetten of iets vouwen. Grote dingen hebben de voorkeur. De instructeur trainer geeft feedback met de feedbackmethode: directe feedback.
Beschikbaar materiaal:
Logboek: een formulier 4 stappenplan opgenomen.
Oefenmaterialen: benodigde materialen om te oefenen afhankelijk van de gekozen vorm.
Lesgeven praktijk: 4 stappenplan
Nadat de cursisten in het vorige onderdeel kort hebben geoefend met het
4 stappenplan is het nu de bedoeling dat ze met behulp van het 4 stappenplan daadwerkelijk een stukje reanimatie onderwijs gaan verzorgen. Met behulp van een presentatie. Per cursist is 15 minuten gerekend. 5-7 minuten voor de presentatie en het 4 stappenplan. Daarna is er 7-8 minuten voor de instructeur trainer om de oefening van het 4 stappenplan en het geven van direce feedback in stap 4 na te bespreken. De instructeur trainer maakt voor deze nabespreking gebruik van de feedbackmethode: Pendleton.
Beschikbaar materiaal:
PowerPoint: Basiscursus BLS.
Logboek: Een formulier 4 stappenplan opgenomen.
Oefenmaterialen: Mannequin (nadrukkelijk geen AED-trainer).
Formulier: Bijlage 3 (4 stappenplan)
Presentatie ‘Leren reanimeren’ – Deel 2
Tijdens dit onderdeel bespreekt de instructeur trainer het principe van scenariogericht vaardigheidsonderwijs, zoals dat ingezet wordt tijdens het aanleren van het gebruik van de AED.
Beschikbaar materiaal:
PowerPoint: ‘Leren reanimeren’ – Deel 2.
Video: Voorbeeld presentatie ‘Leren reanimeren’ – Deel 2.
Demo: AED scenario
Tijdens dit onderdeel geeft de instructeur trainer een demonstratie van een AED scenario. De instructeurs in opleiding fungeren als cursisten en de instructeur trainer geeft een demonstratie van een AED scenario. Gebruik scenario 3 zoals is opgenomen in de instructeurshandleiding van de BLS basiscursus.
Lesgeven praktijk: AED scenario’s
Na de demo gaan de cursisten zelf aan de slag met AED scenario’s. Alle cursisten begeleiden een scenario uit de instructeurshandleiding van de BLS basiscursus. Ze krijgen 5-7 minuten om het scenario te begeleiden (inclusief feedback door middel van Pendleton). De nabespreking door de instructeur trainer richt zich op de introductie van het scenario en gebruik van feedbackmethode Pendleton.
Beschikbaar materiaal:
PowerPoint: Basiscursus BLS met de AED mini-scenario’s
Oefenmaterialen: Reanimatiepop en verschillende AED-trainers.
Logboek: Een formulier mini scenario’s AED.
Formulier: Bijlage 4 (Pendleton).
Introductie opfriscursussen + uitdelen huiswerkopdrachten dag 2
Op dag 2 van de BIC komen enkele verdiepende onderwerpen aan de orde. De cursisten krijgen bij de afronding van dag 1 de opdracht over 1 onderwerp een korte presentatie van 5 minuten voor te bereiden. In bijlage 8 de verdiepende opdrachten.
Op dag 2 gaan de instructeurs in opleiding aan de slag met de scenario’s uit de opfriscursussen. Om zich hierop voor te bereiden krijgen ze, bij de afronding van dag 1 de opdracht zich voor te bereiden op een scenario uit het scenarioboek gericht op een vastgestelde doelgroep. In bijlage 9 zijn de opdrachten hiervoor beschreven.
Bespreek de opdracht van stage lopen bij een basis BLS voor de 2e lesdag.
Beschikbaar materiaal:
Opdrachten: Bijlage 8 en 9.
Afsluiting dag 1
Evalueer de 1e dag van de cursus en laat cursisten benoemen welke individuele leerpunten er open staan voor de stage en de 2e dag. Geef gelegenheid dit te noteren in hun logboek.
Herbeoordeling BLS vaardigheden
Cursisten die in de ochtend hun BLS vaardigheden niet op orde hadden, kunnen deze nogmaals laten beoordelen. Cursisten die de vaardigheden nog altijd niet op orde hebben, kunnen NIET door naar dag 2.
Elementen uit de Basis Instructeurs Cursus, dag 2
Stage ervaringen delen
De 2e dag begint met een terugblik op de stages. Alle cursisten reflecteren 5 minuten op hun stage met de volgende vragen in het achterhoofd:
- Wat deed ik goed?
- Wat is mijn specifieke verbeterpunt?
- Wat zou ik graag op dag 2 uit willen proberen?
- Welke concrete vraag heb ik aan de instructeur trainer?
Uitleg modulaire opbouw opfriscursus en het scenarioboek
Sinds enkele jaren is er een specifiek plan voor de opfriscursussen. De meer gestructureerde introductie van scenario’s, de flexibiliteit van het programma en de mogelijkheid zelf het programma op te bouwen, zijn zaken die met de instructeurs in opleiding besproken moeten worden en waarmee gespeeld moet worden. Instructeurs moeten zelf een keuze maken in onderwerpen en daar een planning op maken, daarbij rekening houdend met de doelgroep en de achtergrond van cursisten. Welke vaardigheden beheersen cursisten al en welke moeten opgefrist worden?
Beschikbaar materiaal:
Youtube NRR kanaal: Webinar opfris- en vervolgtrainingen.
Instructeurshandleiding: Opfriscursus BLS.
Beoordelen van vaardigheden
Tijdens dit onderdeel beoordelen de cursisten elkaars vaardigheden op basis van het beoordelingsformulier uit de instructeurshandleiding van de BLS opfriscursus. Belangrijk is te benadrukken dat het beoordelen van de BLS vaardigheden tijdens de opfriscursus bedoeld is om de beginsituatie te bepalen. En dat de instructeur van een opfriscursus op deze manier kan bepalen wanneer in de cursus de stap naar scenario’s gemaakt kan worden.
De instructeur trainer moet met de groep bespreken dat directe feedback het uitgangspunt is bij vaardigheidsonderwijs maar bespreekt wanneer ervoor gekozen kan worden de feedback pas aan het einde te geven.
Beschikbaar materiaal:
Oefenmaterialen: Reanimatiepop en AED-trainer.
Logboek: Formulier BLS vaardigheden.
Verdiepende presentaties cursisten
De cursisten geven de korte presentaties die zij hebben voorbereid over een verdiepend onderwerp. Afhankelijk van elke presentatie kan door de instructeur trainer relevante informatie afgestemd op de NRR richtlijnen worden toegevoegd. Elke presentatie wordt afgerond met een kort feedbackmoment door middel Pendleton (2 minuten).
Beschikbaar materiaal:
Logboek: Formulier presenteren.
Presentatie ‘Leren reanimeren’ – Deel 3
Tijdens dit onderdeel bespreekt de instructeur trainer de principes van scenario onderwijs en de te gebruiken feedback methode, de Learning Conversation. Aspecten van de Learning Conversation om te benoemen: notities maken, agenda opstellen (gezamenlijk), exploreren, advocacy with inquiry en samenvatten.
Beschikbaar materiaal:
PowerPoint: ‘Leren reanimeren’ – Deel 3.
Video: Voorbeeld presentatie ‘Leren reanimeren’ – Deel 3.
Demo: Scenario training
Tijdens dit onderdeel geeft de instructeur trainer een demonstratie in het begeleiden van een scenario. Gebruik het scenario beperkte ruimte uit de instructeurshandleiding. Demonstreer duidelijk de onderdelen voorbereiden, introductie, uitvoering en afronding en het gebruik van de Learning Conversation. Benadruk de coachende rol van de instructeur.
Lesgeven praktijk: Scenario onderwijs
Na de demo gaan de cursisten zelf aan de slag met het scenario wat ze hebben voorbereid. Geef na elk scenario feedback en feedforward aan de cursist. Instructeur trainer gebruikt de feedbackmethode: Learning Conversation. Ook aandacht voor de overwegingen van de instructeur in opleiding om voor dit scenario te kiezen
Beschikbaar materiaal:
Oefenmaterialen: Reanimatiepop en AED-trainer.
Logboek: Een formulier scenario’s begeleiden.
Formulier: Bijlage 5 (scenario), bijlage 6 (Learning Conversation) en bijlage 7.
Cursusmaterialen: Scenarioboek.
Niet-technische vaardigheden
Aan de hand van het onderdeel niet-technische vaardigheden uit de PowerPoint presentatie van de BLS opfriscursus een korte uitleg over niet-technische vaardigheden.
Beschikbaar materiaal:
PowerPoint: Opfriscursus BLS.
Verdieping in de BLS
Tijd voor verdieping afhankelijk van de achtergrond van de cursisten. Denk aan onderwerpen als: belang van beademen, belang van snel defibrilleren, belang van korte onderbrekingen borstcompressies, wat te doen bij kinderen, verdrinking, trauma’s. De instructeur trainer kan zelf de werkvorm bepalen.
Skills training
Beoefenen van de vaardigheden: Gebruik pocketmask, verslikking/verstikking en op de zij luchtweg vrij.
Afsluitende zaken
Aandacht voor:
- Laatste stage, pas daarna instructeur.
- Geldig houden van certificaten door de 2-jaarlijkse opfriscursussen.
- Wegwijs in CoSy.
- Wijs instructeurs op kanalen waar ze regelmatig nieuwe en actuele informatie kunnen vinden. Laat ze zich aanmelden voor relevante nieuwsbrieven zoals die van de NRR en abonneren op social media kanalen.
